Hicaz Demiryolu ve Ürdün Ekonomisi Üzerindeki Etkileri

Özet

XVIII. asrın ortalarında İngiltere’de başlayan ve peyderpey Avrupa’da yayılan Sanayi Devrimi, insanlık tarihinin istikâmetini önemli ölçüde değiştirmiştir. Sanayi Devrimi’nden önce henüz kömür, petrol, elektrik gibi enerji girdileri kullanılmadığı/bilinmediği için üretim, su ve rüzgâr gücüne bağlı olarak sağlanan enerji birimlerine bağlıydı. Dolayısıyla üretim tesisleri de bu bölgelerde olmak durumundaydı. Yaklaşık dört bin yıllık kara taşıtı olan at arabasının yerini alan demiryolu ise üretim ve lojistik kalıplarını köklü ve radikal bir şekilde değiştirmiştir. 1830-1870 yılları arasında Avrupa’da bir ağ şeklinde kurulan demiryolu sistemi hammaddeye erişimden mezradaki tarım ürünlerinin pazarlara aktarımına kadar birçok üretim ve tüketim alışkanlığını da etkilemiştir. Osmanlı Devleti topraklarındaki ilk demiryolu, 1856 yılında İskenderiye-Kahire arasında hizmete alınmış, proje İngiliz sermayesi ile gerçekleştirilmiştir. Osmanlı’da devletin kendi finansman kaynakları ile ülke içindeki ve dışındaki Müslümanlardan toplanan yardımlarla hayata geçirilen ilk demiryolu projesi ise II. Abdulhamid döneminde, 1900-1908 yılları arasında inşâ olunan ve Şam-Medine arası bir güzergâhı içeren Hicaz Demiryolu projesidir. Hicaz Demiryolu projesi yapıldığında Osmanlı tâbiyetinde olan topraklar günümüzde Suriye, Ürdün ve Suudi Arabistan olmak üzere üç farklı devletin sınırları içerisinde yer almaktadır. Bu çalışma, Hicaz Demiryolu inşâsı sırasında Ürdün’de Amman yakınlarındaki el-Salt kazasında keşfedilen fosfat madeninin, keşfedildiği tarihten günümüze kadar olan süreçte Ürdün ekonomisi üzerindeki etkilerini tahlil etmeyi amaçlamaktadır